İŞ ARAMA TEKNİKLERİ REHBERİ

“İşini severek yaparsan hayatta bir gün dahi çalışmış olmazsın.”

İş aramak, hayatınızın dönüm noktalarından birine atacağınız ilk adımdır. Bu adımı ne kadar sağlam atarsanız iş yaşamında başarılı olma yüzdeniz o kadar artar.

Başarılı olacağınız işi bulmak için, iş arama yöntemlerini iyi bilmeniz kadar, doğru işi aramanız da önemlidir. Doğru iş, yeteneklerinize ve ilginize uyan iş demektir. Gelecekteki pozisyonunuzu aramaya başlarken, kariyer hedeflerinize uygun olup olmadığını düşünmelisiniz:

• Bu iş, uzun vadeli kariyer planlarınız için ihtiyaç duyduğunuz deneyimi size veriyor mu?
• Bu işi yapmaktan zevk alıyor musunuz?
• Bu işi yapmak için istek duyuyor musunuz?

İş aramak planlı yapılması gereken ve zaman alan bir iştir. Bu nedenle öncelikle iş arama yönteminizi oluşturmanız gerekir.

İŞ ARARKEN İZLENECEK YOLLAR

“Rotası belli olmayan gemiye hiçbir rüzgâr yardım etmez.”

İş arama stratejinizi ve planınızı doğru yaparsanız iş bulma şansınızı artırırsınız. İş ararken izlemeniz gereken yolları sırasıyla belirleyelim:

KENDİNİZİ TANIYIN!

Kişiliğinizi anlayın. Kişiliğimize uymayan bir işte başarılı olmamız mümkün değildir. Kişilik, bilim adamlarınca; “Bireyin içinde bulunduğu sosyal, biyolojik ve dış şartlardan bağımsız olarak uzun bir zaman dilimi içinde gözlemlenebilen, düşünceler, duygular ve hareketler gibi psikolojik davranışlardaki ortak eğilim ve karakteristiklerin bütünü” olarak tanımlanmaktadır.

Kişilik belli bir süre içinde tekrarladığımız davranış biçimi ve olaylar karşısında aldığımız kararlardır. Kişilik özelliklerimiz doğuştan gelir ve tıpkı yeteneklerimiz gibi, gerçek kimliğimizi yansıtan kişiliğimiz de çok az değişir.

Personel seçiminde firmaların İnsan Kaynakları birimleri ya da İK danışmanlık firmaları çeşitli kişilik testleri uygularlar. Testlerde dışadönüklük/içedönüklük, duygusal denge, uyumluluk, sorumluluk, deneyime açıklık gibi beş kişilik faktörüne bakılır ve test sonuçları işe uygunluğa göre değerlendirilir.

İlgi alanlarınızı belirleyin. İlgi alanlarımızla uyumlu görevleri daha hevesle ve dikkatle yaparız. Zevk alarak yaptığımız işte de kendimizi daha iyi ifade edebilir ve geliştirebiliriz. İş arama aşamasında eğitimimizle aynı doğrultuda olacak şekilde, ilgi alanlarımıza göre seçim yapabiliriz. Çalışmak istediğimiz sektörü ilgi alanımıza göre belirleyebiliriz. İlgi alanlarına örnekler; Kitaplar, spor, sinema, teknoloji, resim, finans, sosyal aktiviteler, koleksiyonlar, bilgisayar‐ internet, bilimsel araştırma, psikoloji, müzik, mimari, Tarih, otomobiller, eğitim/öğretim, arkeoloji, dekorasyon vb.

Beceri ve yetkinliklerinizi belirleyin. Yetkinlikler mükemmel performansın elde edilmesini sağlayan “bilgi, beceri ve tutum”ları kapsayan gözlemlenebilir davranışlardır. Çalışma yaşamında yetkinliklerimiz daha çok önem kazanmaktadır. Artık iş dünyasında, işinde “uzmanlaşmak” önem kazanmıştır. Bu durum kişide aranan yetkinlikleri arttırmıştır.

Herhangi bir konudaki bilgi ve becerimizi iş hayatında davranış olarak sergileyebilirsek, o konuda yetkin olduğumuzu gösterebiliriz. Yetkinlikler çok çalışarak sonradan da geliştirilebilir, ama üstün başarı kazanan kişiler incelendiğinde, doğuştan gelen beceri ve yetkinlikleriyle çalıştıkları alanların uyumlu olduğu görür. Bu kişiler yetkinliklerini fark ederek, kariyerlerini bu özellikleri üzerine kurarlar. İş hayatında sahip olunması gereken yetkinliklere örnekler; İyi plan yapabilmek, insanları iyi analiz edebilmek, disiplin ve düzen, baskı altında sakin kalabilmek, insanları yönetebilmek, kendini iyi ifade etmek, rakamsal hafıza, sosyal ilişkilerin güçlü olması, güçlü iletişim, takım çalışmasına yatkınlık, yönetim yetkinlikleri vb.

Değerlerinizi fark edin. Değerlerimiz, kararlarımıza ve önceliklerimize rehberlik eden inançlarımız, ilkelerimiz ve “doğru‐yanlış” kıstaslarımızdır. Değerlerimizi bilmemiz kendimize olan saygımızı diğer iş arkadaşlarımıza, yöneticilerimize ve işimize yansıtmamızı sağlayacaktır. Bu da hem bizim hem çalıştığımız kurumun başarısını getirecektir. Kendine saygısı ve değeri olan insan çevresine ve işine değer katabilir. Değerlerimize örnekler; sorumluluk duygusu, kişisel gelişim, sağlık, iş yerine sadakat, kendini işe adamak, dürüstlük, açık sözlülük, işbirliği, aile, idealler, adalet, güvenirlilik vb.

TANIDIKLARINIZA DANIŞIN

Tanıdıklarınızın görüşlerine başvurun. Onlara şu soruları sorun:

• Sizce ben hangi işte başarılı olurum?
• Hangi yeteneklerim başarımı sağlar?
• Hangi özelliklerin başarıma engel olur?
• Benim yerimde olsaydınız siz nasıl bir iş yapardınız?
• Sizce geliştirmem gereken iki özelliğim hangileri?
• On yıl sonra beni hangi işte, hangi sektörde görüyorsunuz?

Geribildirim alırken savunmaya geçmeyin ki, karşınızdakinin samimi fikirleri ortaya çıkabilsin. Bu aşamada sadece dinleyin ve sorular sorun. Bir görüşmeniz ideal olarak iki saati aşmamalı. Kendinize hedef belirleyin. Gelecek ay içinde bu profile uyan en az iki kişiyle görüşün. Karşınızdakinden görüşlerini gerçek hayat deneyimlerine bağlamasını isteyin. Not almayı unutmayın. Ailenizden geri bildirim almanız çok sağlıklı olmaz. Bu nedenle arkadaşlarınız ya da okul çevrenizden kişilerle görüşmeniz daha objektif bir sonuç çıkmasını sağlayacaktır.

PLANLI HARAKET EDİN!

İş aramak uzun bir süreçtir. Bu süreci yetkin kullanmak için planlı hareket etmeniz gerekir.

• Önceliklerinizi belirleyin. Attığınız her adımı not edin. Bu size zaman kazandıracak, organize olmanızı sağlayacak ve hata yapmanızı engelleyecektir. Bilgisayarda kendinize bir dosya oluşturun ve şimdiden sonra yaptığınız, yapacağınız her şeyi burada kayıt altında tutun. Aradığınız kişileri, özgeçmiş yolladığınız şirketleri, mülakat deneyimleriniz, sorulan soruları, verdiğiniz cevapları, vs.
• Yazın bir işte çalışmak istiyorsanız aramaya sonbahar döneminde başlamalısınız. Staj yapmak, sözleşmeli çalışmak veya daimi bir iş istiyorsanız bütün bir sene piyasayı takip etmelisiniz. Eğer hala okula gidiyorsanız ya da tam zamanlı bir işte çalışıyor ama işinizi değiştirmek istiyorsanız, haftada 8 saatinizi iş aramak için ayırmayı göze almalısınız. Mezunsanız ya da çalışmıyorsanız araştırmaya tüm vaktinizi ayırmalısınız. İş aramaya devam ederken bir yandan da mesleğinizle ilgili gelişmeleri takip etmeyi unutmayın.

PİYASAYI ARAŞTIRIN

• Sektörler, şirketler, büyüyen iş alanlarını araştırın.
• Hedef şirket listesi oluşturun.
• Piyasaya yeni giren şirketleri, ürünlerini araştırın.
• Yeni eleman alan şirketleri araştırın.
• Dış pazarlara açılan şirketler hangileri araştırın.

SOSYAL AĞ OLUŞTURUN

Dünya ölçeğinde yapılan araştırmalara göre, iş değiştiren kişilerin %60’tan fazlası, yeni pozisyonlarını bir tanıdık aracılığıyla bulmaktadır. %22’lik grup, şirketlere doğrudan başvurmakta, kalan %18 ise yeni işlerine gazete ilanları veya İnsan Kaynakları Danışmanlığı aracılığıyla kavuşmaktadır.

Gazete ilanları ve İnsan Kaynakları Danışmanlığı aracılığıyla iş aramak, en kolay yöntem olmasına karşın, aynı zamanda da rekabetin en fazla yaşandığı alandır. Bir ilana ne kadar çok başvuru olursa, arasından sizin özel yeteneklerinizin fark edilmesi o denli güçleşir.

İnsanlarla dünyalarımız, ilgilerimiz ve iş alanlarımız benzerdir, oysa iş ararken farklı dünyalardan kişilerin katkısı çok daha önemlidir. Tanıdıklarımız ve onların oluşturduğu sosyal ağ (Network) iş ararken bize en fazla yardımı olacak gruptur. Sosyal ağınızı oluşturabileceğiniz öğeler:

• Eski iş arkadaşlarınız ve işvereniniz.
• Benzer ilgi ve faaliyet alanındaki tanıdıklar.
• Üyesi olduğunuz mezun dernekleri.
• Aile çevresi, komşular ve tanıdıklar.
• İnternette tanıştığınız kişiler.
• Sosyal toplantılarda tanıdıklarınız.
• Otobüste, uçakta veya sinemada tanıştığınız kişiler.

POZİSYON ÇEŞİTLERİ

İş aramaya başlamadan önce, karşınıza çıkacak fırsatları daha iyi değerlendirebilmeniz için, şirketlerde değerlendirilebilecek pozisyon çeşitlerini bilmelisiniz:

Açık(lanmış) Pozisyonlar: Bunlar çeşitli yerlerde ilan edilmiş açık pozisyonlardır. İlan, danışmanlık şirketleri, internet, çevre vb. yerlerden öğrenilebilir. Çalışan ve çalışmayan herkes başvurur. Yüksek rekabet içerir.

Kısmen Açık(lanmış) Pozisyonlar: Şirket içinde anons edilmiş, ancak şirket dışına söylenmemiş işlerdir. Bu işleri yalnızca çevre kanalıyla öğrenebilirsiniz. Az rekabet vardır.

Gizli Pozisyonlar: Şirkette ya da etrafta açıklanmamış pozisyonlardır. Bunların bazıları bugün geçerliyken, bazıları geleceğe yönelik planlar içinde yer alır. Yalnızca çevre çalışması ile yüzeye çıkarlar. Sizin nitelikleriniz ve bilginiz, şirketin gizli bir pozisyonuna uyuyorsa bu işten haberiniz olur. Bu pozisyonlar henüz tam olarak oluşturulmamış ya da birini yenilemek üzere düşünülmekte olabilir.

İŞ OLANAKLARINI ARAŞTIRIN VE BAŞVURUN

Gazete ilanları: Ülkemizde gazetelerdeki iş ilanlarına, günlük ilanların yanında sadece hafta sonlarında (pazar ekleri) ayrı olarak yayınlanan İnsan Kaynakları eklerinde de yer verilmektedir.

Nitelikli elemanlar da genellikle bu eklerde verilen ilanlar ile aranmaktadır. İlgilendiğiniz ve başvurduğunuz ilanları bir dosyada toplayın. Yayınlandığı ve sizin başvurduğunuz tarihleri, sonraki iletişim ve görüşmelerinizi kaydedin. Güncel ilanları ayrı bir bölümde tutun ve takip edin.

Diğer İlanlar: Yazılı ve görsel medya ile internet dışında ilan bulabileceğiniz kaynaklar şunlardır;

İşyerine asılan ilanlar

Okul, askeri birlikler, mesleki kuruluşlar vb. asılan ilanlar

El ilanları

Posta ile yapılan ilanlar

Radyo ve televizyon ile yapılan ilanlar

Firmaların Kurumsal İnternet Siteleri: Bazı firmalar, boş pozisyonlarını, firmanın kurumsal internet sayfasına koyarak duyururlar. Bu tür duyurularda genellikle bir ilanda bulunması gereken tüm bilgiler yer alır. Firma hakkında da oldukça detaylı bilgiler alınabilir.

Firmalar hazırladıkları iş başvuru formlarını web sitelerine koyarak başvurunun internet sitesinden yapılmasına da olanak sağlarlar. Bu başvuru formları, belirli bir iş duyurusu yapılmamış olsa bile “genel başvuru” niteliğinde doldurulabilir. Formda yer alan bilgileriniz firmanın aday personel veri tabanına kaydedilerek daha sonra açılacak pozisyonlar için değerlendirilir. Özellikle kariyer hedeflerinize ve iş önceliklerinize uygun firmalara bu tür başvuruları yapmanız tavsiye edilir.

Firma ve Çalışanları: İş olanağının olup olmadığını araştırmanın bir yolu da çalışmak istediğiniz firmadan veya çalışanlarından doğrudan bilgi edinmektir. Eğer firmada çalışan birini tanımıyorsanız, şahsen veya telefon ile başvurduğunuzda size halkla ilişkiler bölümü, yoksa insan kaynakları bölümü yanıt verir. Ancak bu yoldan bilgi almanız tavsiye edilmez. Her şeyden önce verilecek cevap hazırdır “Açık pozisyonumuz olduğunda ilan ile duyuracağız. Böyle bir girişim, profesyonel bir yaklaşım olarak görülmez. Bunun yerine varsa firmada çalışan tanıdıklarınızdan daha sağlıklı bilgiler alabilirsiniz.

Arkadaş, Akraba ve Tanıdıklar: İş olanaklarını araştırırken ne tür bir iş aradığınızı yakınlarınıza duyurmanız, size birçok faydalar sağlar. Bu faydalar:

• Kendi çalıştıkları firmalardaki iş olanaklarından sizi haberdar ederler,
• Sizi kendi çalıştıkları firmaya veya iş ilişkisinde bulundukları ya da tanıdıkları diğer firmalara tavsiye edebilirler,
• Sizin takip edemediğiniz iş duyurularını görmüş veya duymuş olabilirler ve sizi haberdar edebilirler,
• Çalıştıkları firma hakkında ve varsa açık pozisyon hakkında çok daha sağlıklı ve gerçekçi bilgiler verebilirler,
• Çalıştıkları sektörler, meslekler, işlerinin özellikleri ve çalışma koşulları hakkında gerçekçi bilgi ve tavsiye verebilirler.

Türkiye iş Kurumu: Türkiye İş Kurumu’nun yayınladığı boş iş pozisyonlarını içeren bültenlerden de yararlanılabilir. Ancak pozisyonun düzeyi yükseldikçe ve nitelikler arttıkça bültenlerden bir kaynak olarak yararlanma olasılığı azalmaktadır.

Öncelikle en yakın İŞKUR şubesine başvurarak kayıt yaptırmalı ve kendinize en uygun iş hakkında insan Kaynakları Firmaları

İnsan kaynakları (İK) Firmaları: İnsan kaynakları (İK) firmaları, insan kaynakları fonksiyonları (organizasyon, işe alma, ücretlendirme, performans değerlendirme, eğitim vb.) konularında uzmanlaşmış kuruluşlardır.

İK firmaları diğer firmalara danışmanlık ve destek hizmeti verirler. İK firmaları size iş bulmazlar, tam tersine sizin özgeçmişinizi hizmet verdiği firmaların açık pozisyonu için değerlendirirler. İK firmasına genel nitelikte bir başvuru yapmışsanız, hemen bir ön görüşmeye çağrılmayı beklemeyin, çünkü İK firmalarının prensibi “işe göre adam” almaktır.

İnsan Kaynakları Siteleri: En fazla kullanılan iş arama yoludur. İnternetin günlük yaşamda giderek daha fazla kullanılması, iş arayan bireyler ile işveren firmaları bir araya getiren web sitelerinin açılmasını sağlamıştır. İK sitelerinde dikkat edilmesi gereken noktalar şu şekildedir:

• İK sitelerinde sadece özgeçmişinizin bulunması yetmez, güncel de tutulmalıdır. Belirli bir süre, örneğin 6 ay güncelleme yapılmazsa özgeçmişiniz pasif hale gelir. İstenilen adaylar en güncel özgeçmişten başlanarak listelenir.
• İK sitelerinde verdiğiniz bilgiler ne kadar eksiksiz olursa işveren firmalar tarafından bulunma olasılığı da o kadar fazla olur.
• İK sitelerinin bireylere sağladığı olanaklar yanında firmalara sağladığı olanaklar da birey açısından önem taşır. Çünkü firmalar siteye yeterli ilgiyi göstermez ise, özgeçmişlerinin de değerlendirilme olasılığı azalır. Ancak üye firma sayısında, sitenin ne zaman faaliyete geçtiği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Sendikalar ve Mesleki Kuruluşlar: İş olanaklarının araştırılmasında belirli bir sendikaya veya mesleki kuruluşa üye olan bireyler, bu kuruluşların iş arayan üyelerine sağladığı olanaklardan da yararlanabilirler. Bu kuruluşlar genellikle işveren firmalar ile yakın ilişki içerisindedir. Bazı firmalar iş duyurularını bu kuruluşlara da göndermektedirler.

Firmaların Okul Ziyaretleri, Kariyer Günleri, Kariyer Merkezleri

Başarılı öğrencileri bünyelerine çekebilmek için firma yetkilileri, okul ve üniversiteleri ziyaret eder, kariyer günleri ve kariyer fuarı gibi etkinliklere katılırlar. Öğrenci olarak bu tür etkinlikleri takip etmenizde büyük yarar vardır. Böylelikle, meslekler, sektörler, firmalar ve pozisyonlar hakkında yetkili kişilerden doğrudan bilgi alabilirsiniz. Bu tür etkinliklere katılan çoğu firmaların iş başvuru formlarını doldurma olanağı da mevcuttur. Üniversitelerde staj yapacak öğrencilere ve iş arayan mezunlarına, “kariyer merkezleri” ile destek olurlar. Bu merkezlere özgeçmişinizi bırakabilir ve kariyer planlama ve staj ile ilgili destek isteyebilirsiniz.

Staj Uygulamaları

Öğrencilerin okulda öğrendiklerini iş yaşamına uygulamak ya da iş yaşamındaki uygulamalarını görmek amacıyla, eğitim‐öğretim faaliyetlerinin genelde zorunlu bir parçası olan staj uygulamaları da iş olanaklarının araştırılmasında önemli bir fırsattır;

• Başarılı bir staj uygulaması ile staj yapılan firma için potansiyel bir personel adayı olabilirsiniz.
• Staj yapılan firmayı, kültürünü ve çalışma koşullarını daha iyi tanırsınız.
• Staj yapılan firmada tanıştığınız firma çalışanları, mezun olduğunuzda özellikle o firma bünyesindeki iş olanaklarını araştırırken size yardımcı olurlar.

İLANA BAŞVURURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR

• İlanın boyutu ile pozisyonun düzeyi uyumlu olmalıdır. İlanın boyutu (firmaya maliyeti de göz önünde bulundurulursa) o pozisyona verilen önemin bir göstergesidir.
• İlanda firmayı tanıtıcı bilgileri inceleyin, abartılı bulmuşsanız başka kaynaklardan da araştırın. Her durumda firma hakkında detaylı bilgi edinmeniz, doğru değerlendirme yapmanız açısından yararlıdır.
• Bazı firmalar, rakiplerinin veya çalışanlarının eleman arandığından bilgisi olmaması düşüncesi ile ilanda isimlerine yer vermezler. Bu firmalar, ilanları ya kendileri doğrudan ya da insan kaynakları firmaları aracılığı ile verirler. Özellikle firmanın doğrudan verdiği ilanlarda, telefon numarası da verilmediği için, firma hakkında detaylı bilgi toplama olanağı yok denecek kadar azdır. Bu durumda, isim dışında verilen bilgilerden (sektör, büyüklük vb.) bir fikir edinmek gerekecektir.
• İlanda iş tanımı verilmişse, işin niteliğini buradan çıkarabilirsiniz. Bu bir anlamda sizden beklenen işlerin ve sorumluluklarınızın ana hatlarıdır. Burada kullanılan ifadeler, ilanı verenlerin o pozisyon hakkında ne derecede bilgili olduklarını da gösterir.
• İlanda genellikle aranan özelliklere yer verilir. Bunlar yapılacak işin gerekleri veya nitelikleridir. Bu niteliklerin iş tanımına uygun olması gerektir. Abartılı veya yetersiz iş nitelikleri ile bunların detay düzeyi ve ifade biçimi de size firmanın profesyonellik anlayışı hakkında bir fikir verir.
• İlanda pozisyonun çalışma yerinin neresi olduğuna dikkat edin. Bazen başvurunun yapılacağı yer ile çalışma yeri farklı olabilir.
• İlanda pozisyonun bağlı olduğu yönetici, pozisyona bağlı olarak çalışan kişi sayısı, çalışma koşulları, ender de olsa sağlanan bazı olanaklara yer verilebilir. Bu bilgiler pozisyonun niteliği hakkında değerlendirme yapmanız açısından önemlidir. Ayrıca firma kültürü hakkında da bir fikir verir.
• İlanda başvuracağınız pozisyonun referans numarası belirtilmişse, yazacağınız ön yazıda başvurduğunuz pozisyonun ismi ile birlikte bu referans numarasını da belirtmenizde yarar vardır.
• İlanda başvurunun yapılacağı yer, başvuru şekli, kime hitaben ve ne zamana kadar başvurulacağı bilgileri önemlidir. Başvuru yaparken buradaki hususlara uymalısınız.
• İlanda başvuruların gizli tutulması ilkesine yer verilmesi, firmanın profesyonellik anlayışını yansıtan bir başka göstergedir.
• İlanın yabancı bir dil ile verilmesi, o dilin iyi derecede bilinmesi gerektiği anlamını taşır. İlanı veren böylece o dile yeterince vakıf olmayanları daha bu aşamada elemek islemektedir. Başvuru yaparken, o dilde özgeçmiş ve ön yazı hazırlamalısınız.

Yararlanılan Kaynaklar:

Cemal Engin, Kariyerinize Yön Vermek, Optimist yayınları, 2008, İstanbul

Cemil Özden, Kariyer Planlaması ve Yönetimi, Ödül Yayınları, 2008, İstanbul

Hakan Yaman/Ahmet Şerif İzgören, Eyvah! İş Görüşmesi, Epsilon yayıncılık, 2007, İstanbul

Suat Soysal, İş Ararken, Remzi Kitapevi, 2006, İstanbul

www.iskur.gov.tr